Tıbbi yönden ilaç alerjileri

                                    İLAÇ  ALLERJİLERİ 

Önemli bir sorun olan ilaç alerjileri önemli oranda morbidite ve ekonomik kayıplara neden olmaktadır.Hafif bir ürtiker tipi reaksiyondan ciddi sorun veya öldürücü sonuçlar çıkmaktadır.Olaya neden olan mekanizmalar çok çeşitlidir ve pek az olguda kesin olarak ortaya konabilmektedir.

     Allerjik olmadığı halde allerjikmiş gibi görünen pek çok reaksiyonun allerjik olarak kabul edilmesi nedeniyle ilaç allerjileri hakkında yeterli bilgimiz yoktur.Aslıda olayın karmaşıklığı ve güçlüğü temelde eğitim yetersizliği ve hem hastanın hem de doktorun korkuları gibi nedenler ilaç alerjileri alanında ciddi bir bilgi eksikliğine neden olmaktadır.

 SINIFLAMA

     Bir toplum sağlığı problemi olarak ilaç allerjilerinin önemine girmeden önce ilaç allerjisi tanımından ne kastedildiğinin açıklanması gerekmektedir.İlaçlarla orataya çıkan reaksiyonlar; olaya neden olan mekanizmalar ve bu olayların beklenen veya beklenmeyen reaksiyonlar oluşuna göre sınıflanmaktadır.

OVERDOZ:Dozun fazlalığı veya atılımının azalmasında görülen reaksiyonlardır.

YAN ETKİ:İlacın istenmeyen ancak kaçınılamayan etkisi.

SEKONDER ETKİ:İlacın primer farmakolojik etkisiyle ilgili reaksiyon.

İLAÇ ETKİLEŞİMLERİ:Bir ilacın başka bir ilaç üzerindeki etkisi.

      Beklenmeyen ilaç reaksiyonları grubunda ise; allerjik, genetik duyarlılıkla  veya henüz tanımlanamamış mekanizmalarla ortaya çıkan reaksiyonlar anlatılmaktadır.

İNTOLERANS:İlaçlarla ilgili beklenen toksit etkinin çok düşük dozlarda bile ortaya çıkmasıdır.Metabolik bazı nedenlerle ortaya çıktığı düşünülmektedir.

İDİOSENKRAZİ:Genetik nedenli olabileceği ihtimali üzerinde durulmaktadır.İlcın etkisinden anormal bir cevap ortaya çıkmasıdır.

ALLERJİ:İlaçlarla ilgili olarak mekanizmaların işe karıştığı reaksiyonlardır.

   İlaç  reaksiyonları ilaç tedavisinin sık karşılaşılan önemli komplikasyonlarıdır.İlaç tedavileri  sırasında %5-15 oranında istenmeyen ilaç reaksiyonları ile karşılaşılabilmektedir.Hastanede yatan hastalarda bu oran %30lara çıkmaktadır.Allerjik ilaç reaksiyonları  ise istenmeyen ilaç reaksiyonlarının %5-10 na neden olurlar.

   Tedavi edici amaçla verilen ilaçlarla reaksiyonların görülmesiçok mümkündür.Üstelik hastalıkların tedaviedilmesi veya kontrol altına alınması amacıyla pek çok ilaç kullanımına girdikçe bu reaksiyonlarla  daha da sık karşılaşılması da doğaldır.İlaç allerjileri tüm ilaç reaksiyonlarının önemli bir alt grubudur.İlaç allerjileri ile ilgili çalışmaların çoğu hastenede yatan hastalarda gerçekleştirilmiştir.İlaç reaksiyonlarına bağlı ölümlerde görülmektedir.

   İlaç allerjilerinde birden fazla risk faktörü olabilir.İlacın dozu veriliş yolu da reaksiyonların sıklığını etkiler.Bir çalışmada kadınlarda ilaç reaksiyonları erkeklerden yaklaşık 20 kat daha fazla, erişkinlerde de çocuklardan daha fazla görülmektedir.

KLİNİK DEĞERLENDİRME VE TANI

     İlaç reaksiyonu şüphesi olan bir hasta ile karşılaşıldığında doktorun cevaplaması gereken ilk soru klinik problemin ilaçla ilgili olup olmadığını anlamaktadır.Bu amaçla şu klinik kriterler kullanılmaktadır.

     Semptom ve fizik muayene bulguları bir immün reaksiyon ile uyumlu olmalı.İlacın uygulanması ile reaksiyonlar arasında kesin bir zaman ilişkisi olmalı.Kimyasal yapı ve grup olarak immün reaksiyonlarla birlikte olan bir ilaç olmalı.Daha önce aynı ilacı en az 1 kez kullanma öyküsü olmalı.Allerjiye yol açma potansiyeli olan ilacı kullanan kişideki klinik bulguların belli başka bir nedeninin olmaması.Deri testi labaratuvar bulgularının ilaç allerjisi ile uyumlu olması.

RİSK FAKTÖRLERİ:Yaş 20-49 yaş arası erişkinler penisilin allerjisine daha duyarlıdırlar.

ATOPİ:Risk faktörü olarak kabul edilmemekte ancak ilaç allerjisi geliştiğinde  daha ciddi reaksiyonlardan  sorumlu olabileceği üzerinde durulmaktadır.

INTRAVENÖZ UYGULAMA:Özellikle ölümle sonuçlanan reaksiyonlara yol açmaktadır.